Monday, November 5, 2007

PUBLISHED IN AFGHANISTAN TIMES 2006-08-26

Gwadar and Chabahar Sea Ports
Good trade alternatives for Afghanistan


Saifullah Ahmadzai
Regional Studies Center of Afghanistan


Since Afghanistan is a landlocked country which is in vital need to have access to sea besides having air, and land trade routs. Afghanistan location is as a hub between Central and South Asia and the Middle East and Far East presents enormous opportunities for the country to serve as a center for regional trade and commerce. Afghanistan lies across ancient trade routes and can now once again reclaim its historical role. Now that political stability is being achieved, institutions are being rebuilt, and basic infrastructures are developing, private sector activities are increasing which will lead to positive changes not only for Afghanistan, but for the region as well but still security is a big challenge. In the recent development two new sea ports is establishing in the region in which Afghanistan can play active role as a land bridge between South and Central Asia that is Gwadar and Chabahar Sea Ports.

The Gwadar port project was started in 1992 but was delayed due to political instability in Pakistan, following change of the Nawaz Sharif government. Although the Gwadar Port project has been under study again since May 2001, the U.S. entry into Afghanistan provided an added impetus for its speedy execution. Having set up its bases in Central, South, and West Asian countries, the U.S. brought its military forces at the doorstep of China. It was now alarmed to see the U.S. extend its reach into Asian nations that ring western China. China feels defenseless in the Persian Gulf against any hostile action to block off its energy supplies. This defenselessness set Beijing scrambling for alternative safe supply routes for its energy shipments. The planned Gwadar Deep Sea Port was one such alternative for which China had flown its Vice Premier, Wu Bangguo, to Gwadar to lay its foundation on March 22, 2002.
The Gwadar port project arose from a China – Pak agreement signed in March 2002. The project was sited in an obscure fishing village of Gwadar in Pakistan's western province of Baluchistan, bordering Afghanistan to the northwest and Iran to the southwest. Gwadar is nautically bounded by the Persian Gulf in the west and the Gulf of Oman in the southwest.
Gwadar is also visualized as becoming a regional hub, its location at the mouth of the Persian Gulf and at the opposite end of the strategic points of Straits of Hormuz and the Gulf of Oman enhances its strategic importance. Its development could as well favorably influence the geo-strategic environment of the region. Gwadar lying close to the oil rich Gulf-states could be a potential source of off–shore gas and oil reserves.
The gwadar port is planed to be completed through deferent phases. The phase-1 was completed by public sector with the Chinese assistance. The second phase of Gwadar Deep Water Port Project was expected to be completed by 2010. Sources said that the phase-2 would be executed by private sector. However according the daily Jang newspaper (Rowland) Thursday 24, 2006 the China’s president will visit Pakistan on next November to participate in an opening ceremony of Gwadar sea port.
It is conjectured that once the Gwadar port complex is completed, nearly twenty countries of the Middle East, Central Asia and South Asia could benefit from the mega-project. The complex will provide facilities of warehousing, trans-shipment, transit and coastal trade, commercial and industrial openings for international export-import trade. This is especially from and to Afghanistan, the CARs (Central Asia Regions), Persian Gulf states, UAE, Oman, Saudi Arabia, Qatar, Iraq, Iran and other countries.

Of late, Balochistan, a neglected and backward province, has started getting increased attention. It may have, for example, five modern airports, with several flights a week. A modern mini-port is under operation at Pasni. 515-km long highway connecting Gwadar via Panjgpur, Khaan, Chaghi and Rabat up to Herat in eastern Afghanistan is on the drawing boards.

All these developments if and when brought to fruition may ultimately help the CARs to actively participate as ECO members. For Afghanistan, a landlocked country and desperately needing export outlet, the construction of Gwadar port complex will help in boosting economic rehabilitation and activity. Any movement of goods to and from Balochistan will benefit Afghan transit trade as well as the former's export of minerals and dry fruit. Besides, the port facilities could provide Afghanistan and the CARs warehousing facilities along with transit and possibilities of import of goods.

The Gwadar port could set up export-free and industrial zones. In addition, the launching of such ambitious plans for the development of Gwadar seaport could serve as a catalyst for fast track development and transformation of Balochistan from a primitive, tribal society into 21st century.

Initially, China was reluctant to finance the Gwadar port project because Pakistan offered the U.S. exclusive access to two of its critical airbases in Jacobabad (Sind) and Pasni (Baluchisntan) during ordering the U.S. troops into Afghanistan. According to Times of India report on February 19, 2002, Gen. Musharraf had to do a lot of explaining for leasing these bases to America. China, the Times of India reported, was also upset with Pakistan for allowing the U.S. to establish posts in Pakistan's Northern Areas, which border Xinjiang and Tibet. When China finally agreed to offer financial and technical assistance for the project, it asked for "sovereign guarantees" to use the Port facilities to which Pakistan agreed, despite U.S. unease over it.

The realization of economic and strategic objectives of the Gwadar port is largely dependent upon the reduction of separatist violence in Baluchistan. The external concerns are stoking internal challenges to the port project. Baluchistan, where the project is located, is once again up in arms against the federal government. The most important reason for armed resistance against the Gwadar port is that Baluch nationalists see it as an attempt to colonize them and their natural resources. Several insurgent groups have sprung up to nip the project in the bud. On May 3, 2004 killed three Chinese engineers working on the port project that employs close to 500 Chinese nationals. Pakistan blamed India and Iran for supporting insurgency in Baluchistan.Development of the Gwadar port, which is located in the relatively backward province of Baluchistan would benefit its overall economy and unlock its potential. Regrettably, both local people and tribal leaders are not excited about the project. In fact, some are actively opposing it. Their fears are that outsiders, whether foreign or domestic, will undertake the development work and that this will threaten the identity and livelihoods of the locals. Tribal leaders who have monopolized power in Baluchistan are apprehensive of losing their hold when the project materializes. This would entail building consensus through a sustained and well-coordinated political process and winning local confidence.
In particular, the port project set off alarm bells in India which already feels encircled by China from three sides: Myanmar, Tibet, and Pakistan. To counter Sino-Pak collaboration, India has brought Afghanistan and Iran into an economic and strategic alliance. Iranians are already working on Chabahar port in Sistan-Baluchistan, which will be accessible for Indian imports and exports with road links to Afghanistan and Central Asia. India is helping build a 200-kilometer road that will connect Chabahar with Afghanistan. Once completed, Indians will use this access road to the port for their imports and exports to and from Central Asia. Presently, India is in urgent need of a shorter transit route to quickly get its trade goods to Afghanistan and Central Asia. Afghanistan and India are agreed to use Chabahar as a center for bilateral exchange. This decision is a negative answer to the last decision of Pakistan not to allow Indian transit goods to Afghanistan. Even though, Afghanistan was connected with Karachi port from 1960 however, as a result of bilateral transit trade agreement with Iran and geo-politic changes in the region, Afghanistan pays attention to Chabahar as a bilateral trade exchange center.
There are two ports in Iran that are utilized to transit goods to and from Afghanistan, Bandar Abas and Chabahar. Afghanistan concluded a transit agreement for Bandar Abas in 1974.and concluded the transit agreement for Chabahar in 2003. Chabahar Port is situated on the eastern shore of Chabahar in the Sistan Baluchestan Province of Iran. Strategically located outside the Persian Gulf in the Oman Sea east of the Straits of ‎Hormuz, the port is close to the mainline shipping routes to Africa, ‎Asia and Europe and is well placed to act as a global gateway to the Central Asian ‎States and neighboring countries.

Two years ago, Prime Minister, Mr Atal Behari Vajpayee, and Iranian President, Mohamad Khatami, announced the plan to develop the “Chahbahar route” in the Delhi Declaration which would give India more immediate access to Afghanistan and Central Asia. Development of the Chabahar port is part of a tripartite agreement between Iran, India and Russia to set up the North-South transit passage to facilitate faster movement of cargo and cut down costs. The Chabahar project is planed to be completed by 2007.
The strategic geographical location of the port gives it significant advantages over other ports in the region. Chabahar Port is foreseen as the gateway to the Eastern Transit passage to Afghanistan as well as the other landlocked countries Tajikistan, Kyrgyzstan, Kazakhstan and Uzbekistan and is an essential link in the Eastern passage route. The Sea is the only route for Indian goods bound for Afghanistan and certainly a much shorter route to Central Asia, with Pakistan not allowing overland transit.

The chief advantage of Chabahar, however, is its location towards the Pakistani border in southern Iran, significantly decreasing distance and travel time. The distance from Mumbai to Bandar Abbas is 1,987 km, while it is just 768 km till Chabahar. It is also closer to Afghanistan, cutting the period for goods to travel from the port to their destination by several days, compared to Bandar Abbas.

In order to implement the Chabahar project which is closer to Afghanistan, it depends upon resolving the disputes raised over the IRAN uranium enrichment program, through negotiation.

In the conclusion, diversifying trade routs are in the interest of every country and this is in the interest of Afghanistan to use both the Gwadar and Chabahar Ports as well as Karachi port as an equal way even though, Karachi Port is too busy most of the time dam bridging Afghanistan transit goods from the other hand Gwadar and Chabahar ports will provide many facilities and will shorten the distance comparing to Karachi and Bandar Abase Ports. From my point of view joint economic environment and trade relations removing lack of confidence, bringing brotherhoods atmosphere which is in the interest of the entire region.

E-mail: Saifullah_ahmadzai2001@yahoo.com


د افغانستان د سیمه ییزو مطالعاتو مرکز د سارک سازمان وقایع له نږدې څخه څارلي او هغه مهال چې افغانستان ددغه سازمان په څوارلسمه غونډه کې- چې د هندوستان په ډیلي کې جوړه شوه- د سارک دایمي غړیتوب ترلاسه کړ، په همدغو ورځو کې مرکز د یوه مطبوعاتي کنفرانس په ترڅ کې سارک معرفي کړ او ددې ترڅنګ یې ددغه سازمان بریالیتوب او په هغه کې د افغانستان د غړیتوب اهمیت وڅېړل، چې دا دی، لنډیز یې په دې ګڼه کې خپریږي.
د یادونې وړ ده چې دغه څېړنه د هند د مطالعاتو په دیپارتمنت کې د ښاغلي سیف الله احمدزي له خوا ترسره شوې ده.
- اداره-

سارک (SAARC) افغانستان او
جنوبي آسیا له جغرافیوي تجارتي او سیاسي پلوه د ځانګړي اهمیت څخه برخمنه سیمه ده، ددغې سیمې زیاتره هیوادونه په یوشان ستونزو او کړاوونو کې راګیر دي
چې له هغو نه یې د غربت، بې سوادۍ، د نفوسو زیاتوالی، په کرهنې او صنعتي برخو کې وروسته پاتې والی او نوری یادولای شو، نو له دې کبله د جنوبي اسیا د هیوادونو مشران په دې لټه کې وو چې یو داسې سازمان جوړ کړي چې په هغې کې به د سیمې د هیوادونو مشران سره کیني او خپلې ستونزې به په شریکه حل کړي. په لومړي ځل د بنګله دیش د ولسمشر ضیاءالرحمن د جنوبي آسیا د سیمه ییزو همکاریو د سازمان وړاندیز وکړو خو دغه سازمان هله په رسمي توګه رامنځ ته شو چې په ۱۹۸۵ کال د ډسمبر په ۸ نیټه یې منشور د ۷ غړو هیوادو هر یو سری لانکا، مالدیف، بنګله دیش، هندوستان، بوتان، نیپال او پاکستان د ولسمشرانو له خوا تصویب شو. دغه سازمان په خپله دیارلسمه غونډه کې چې په ډهاکه کې ترسره شوه د افغانستان غړیتوب ومانه چې اوس افغانستان په څوارلسمه غونډه کې چې په نوي ډیلي کې روانه ده د یو دایمي غړي په توګه- چې د ویټو حق به ولري-ګډون کوي.
د سارک سازمان په منځ ته راتګ کی یو بل سیاسی لامل هم موجود وو هغه داچی پر سیمه باندې د هند د اغيزود زياتيدو له امله د چین په لمسون د جنوبي آسیا هیوادونو د یو داسی سازمان وړاندیز وکړ چی ټول غړی هیوادونه به یی د ویټو حق ولری په پېل کې هند د سارک د جوړېدو په هکله زړه او نا زړه و، خو کله چې د هند نورو شپږو ګاونډیانو د سارک جوړېدل ومنل نو هند هم خپله خوښي وښودله . تر اوسه پورې هند په سارک کې د زیات نفوس ،قوي اقتصاد ، نظامي قوت او پراخه قلمرو په درلودلو سره مخکښ رول لوبوي.
سارک د نفوسو له پلوه په نړۍ کې تر ټولو لوی سیمه ییز سازمان ده چې تقریباً د ۱.۵ ملیاردو څخه زیات خلک پکې ژوند کوي خو متأسفانه دې سازمان د خپلو اهدافو په حاصلولو کې د پام وړ پرمختګ نه دی کړی او په اوس وخت کې عملي اقداماتو ته اړتیا ده خو ددې لپاره چې دغه سازمان لا ډیرې لاس ته راوړنې ولري نو باید د هند او پاکستان ترمنځ اړیکو کې ښه والی راشي.
د سارک غړي هیوادونه په لاندنیو ساحو کې له یو بل سره همکاري کوي:
1. زراعت او د لرې پرتو سیمو پراخوالی.
2. روغتیا، ګڼ نفوس او غربت.
3. د ښځو وضعیت، ځوانان او ماشومان.
4. چاپیریال او د ځنګلونو د ساتنې په برخه کې.
5. د ساینس او ټیکنالوجۍ په برخه کې.
6. د بشري صنایعو د ودې په برخه کې.
7. د ټرانسپورت په برخه کې.
8. د مصیبتونو په وخت کی یو له بل سره همکاری
9. د ترهګرۍ له منځه وړل.
10. کلتوري همکاری.
11. د مخدره موادو د کنټرول په برخه کې.
د سارک د سازمان منشور ددې سازمان اهداف په لاندې ډول په ګوته کړي:
1. د جنوبي آسیا د خلکو هوساینې ته وده ورکول او د ژوندانه سطحه یې لوړول.
2. په سیمه کې د اقتصادي ودې ګړندي کول، اجتماعي او کلتوري پرمختیا او د سیمې خلکو ته د باعزته ژوند کولو زمینه برابرول.
3. د جنوبي آسیا د هیوادونو خودکفایۍ ته وده ورکول.
4. د خپل منځي اعتماد رامنځ ته کول او یو د بل له ستونزو څخه ځان خبرول.
5. په اقتصادي، ټولنیزو، فرهنګي، تخنیکي او ساینسي ساحو کې د غړو هیوادو ترمنځ فعاله همکارۍ ته وده ورکول.
6. له نورو مخ پرود ه هیوادونو سره د همکاریو زیاتول.
7. د عامه ګټو په بنسټ خپل منځي همکاریو ته وده ورکول.
8. له ټولو هغو نړیوالو او سیمه ییزو سازمانونو سره همکاري کول چې سارک ته ورته اهداف ولري.
د سارک اداري تشکیل:
کلنۍ غونډه (Summit): دا په سارک کې تر ټولو باصلاحیته غونډه ده چې په کال کې یو ځل دایریږي او کوربه هیواد یې د غونډې مشري پر غاړه لري، د سارک د اوسنۍ غونډې مشري د هند د لومړي وزیر منموهن سنګ پر غاړه ده.
د بهرنیو چارو وزیرانو ټولنه (کونسل): د سارک د غړو هیوادونو بهرنیو چارو وزیران په کال کې دوه ځله پرله پسې غونډې لري چې دا غونډې د غړو هیوادونو د مشورې پر بنسټ زیاتیدی هم شي.
د سارک سکرتریت: د سارک سکرتریت د نیپال په ښار کټمنډو کې واقع دی، چې د سارک د سازمان په ټولو فعالیتونو،د څارنې له مسئولیت سره سره، ددې سازمان د غړو هیوادونو او له نورو سیمه ییزو سازمانونو سره د خبرو اترو لپاره د زمینې د برابرولو مسئولیت هم پر غاړه لري. ددغه سکرتریت مشر د الفبا د تورو له مخې د غړو هیوادونو د بهرنیو چارو د وزیرانو د شورا له خوا د درې کلونو لپاره ټاکل کیږي چې اووه مرستیالان لري او د سارک غړي هیوادونه د دسمبر اتمه د سارک د منشور د ورځې په توګه لمانځي.
د سارک رئیس د درې کلونو لپاره د عمومي سکرتر له خوا ټاکل کیږي خو د یو څه وخت لپاره کیدای شي د نورو غړو هیوادونو په مشوره دا نیټه د عمومي سکرتر له خوا تمدید هم شي.
د سارک په ساحه کی د ویزی د آزادولو پلان: د غه پلان په ۱۹۸۸ کا ل کی د سیمی د خلکو تر منځ د اړیکو د لازیاتیدو په موخه منځ ته راغی چی د ۱۹۹۲ کال نه را په دې خوا یې عملي بڼه غوره کړه چې تر اوسه یې ددغه پلان له مخې ۱۶۰۰ ویزې ورکړل شوي، هغه کسان چې له دې پلان څخه ګټه اخستلی شي عبارت دي له: قاضی القضات، د ولسي جرګې غړي، د کابینې وزیران، د سارک سازمان عمومي منشي او رئیس، د سوداګرۍ خونو مشران او ددوی د کورنۍ غړي چې عمر یې له ۱۸ کلونو څخه کم وي او اوس د سارک له ۱۴ مې غونډې نه مخکې د نوموړي سازمان د بهرنیو چارو د وزیرانو کمیټې یوه اعلامیه ترتیب کړه چې د هغې له مخې به د سارک د هر غړي هیواد ژورنالستانو ته ۵۰ د سارک نشانونه ورکول کیږي چې ددې نشانونو په اساس به دوی وکولای شي په جنوبي آسیا کې آزاد تګ را تګ وکړي. د هندوستان لومړی وزیر منموهنسنګ د خپل هیواد له اړخه اعلان وکړ چې دوی تیار دي د سارک غړو هیوادونو شاګردان، استادان‎، محقیقین، مریضان او ژورنالستان به پرته له کوم ممناعت څخه سفر وکړی.منموهنسنګ زیاته کړه چی د جنوبی اسیا هیوادونه دې د پرمختیایی پروګروامونو پر ځای د موجوده پروګرامونو د عملي کولو لپاره کار وکړی.
د سارک د غړو هیوادونو د پارلماني مشرانو او د وکیلانو ټولنه: د لمړي ځل لپاره د سارک غړو هیوادونو پارلماني مشرانو په سریلانکا کې د ۱۹۹۲ کال په جون میاشت کې یوه غونډه لرله په غونډه کې یې فیصله وکړه چې د سارک د غړو هیوادونو د پارلماني مشرانو او وکیلانو په نامه یوه ټولنه جوړه کړه چې له هغه وخت نه را په دې خوا دوی د غړو هیوادونو د عامه ګټو په اړه د خبرو اترو لپاره پرلپسې غونډې کړې دي.
د سارک د سوداګری او صنایعو خونې: چې د ۱۹۹۲ کال د ډسمبر په میاشت کې منځ ته راغلي او مرکز یې د پاکستان په کراچۍ ښار کې دی همداراز نور ساحوي دفترونه یې د سارک په غړیو هیوادونو کې دي چې هدف یې د تجارت او اقتصاد په برخه کې سیمه ییزو همکاریو ته وده ورکول دي.
د سارک بودیجه: د جنوبي آسیا پرمختیایي بودیجه یا SADF په کال ۱۹۹۶ کې منځ ته راغله چې هدف یې په سارک غړو هیوادونو کې د پرمختیایي پروژو پر مخ بوول دي د سارک لپاره د جاپان هیواد ځانګړې بودیجه لري. نوموړی هیواد به ددغه سازمان په ساحه کې د پروګرامونو مالي لګښت په غاړه اخلي. د جاپان هیواد ځانګړې بودیجه، چې د سارک لپاره یې په نظر کې لري له دوه لارو څخه مصرفیږي: اول د هغو پروژو او پروګرامونو مالي لګښت په غاړه اخلي چې د سارک له خوا ترسره کیږي او دوهم هغه پروژې دي چې د جاپان د حکومت له خوا نه مستقیماً ترسره کیږي. د جاپان د بهرنیو چارو وزیر د سارک غونډې ته په خپله وینا کې د ۷ ملیونو ډالرو د مرستې اعلان وکړ او زیاته یې کړه چې جاپان به هر کال ۵۰۰ سکالرشیپونه د سارک غړو هیوادونو ته ورکوي.
اقتصادي همکاری:
له شپږمې کلنۍ غونډې نه را په دې خوا د سارک هیوادونو په خپلو خبرو اترو کې غربت ختمولو ته د اولیت حق ورکوي نو ددې لپاره یې په جنوبي آسیا کې د غربت د کمولو یو کمیسیون جوړ کړ چې په کې د غربت لاملونه وڅیړي او د کموالي لپاره یې یوه ستراتیژي او د حل لارې ولټوي او د دوی وړاندیزونه او تفصیلي رپوټ کلنۍ غونډې ته وړاندې کړي.
د جنوبي آسیا د هیوادونو ترمنځ د آزاد تجارت تړون یا SAFTA:
دغه تړون د سارک غړو هیوادونو له خوا ددغه سازمان په دولسمه غونډه کې په دې موخه لاسلیک شو چې دوی به خپله سیمه د آزاد تجارت لپاره پرانیزي داسې توقع وه چې دغه تړون به د ۲۰۰۶ کال د جنوري میاشتې له اول تاریخ څخه عملي کیږي خو تر اوسه پورې یوازې د کاغذ پر مخ پاتې دي او عملي بڼه یې نه ده غوره کړې، چې اساسي علت یې دا دی، چې پاکستان نه غواړي هند ته د MFN حیثیت ورکړي MFN یا Most Favored Nation یا په بل اصطلاح (NTR)Normal Trade Relations د MFN حیثیت په تجارتي اړیکو کې بې له تعصبه له ټولو هیوادونو سره د یوشان اړیکو ساتلو په معنی ده یعنې کله چې یو هیواد ته د MFN حیثیت ورکړل شو نو هغه هیواد به له ټولو امتیازاتو څخه برخوردار وي چې کوم بل دریم هیواد ته ورکړل شوي او استفاده ورڅخه کوي. ترڅو چې د کشمیر مسئله نه وي حل او پاکستان هند ته د MFN حیثیت باندې قایل نه شي د SAFTA عملي کول هم ناشوني ښکاري. د MFN حیثیت ورکولو نه پرته دا هیڅ امکان نه لري چې SAFTA دې عملي بڼه غوره کړي. که څه هم نړیوال بانک هم د ۲۰۰۶ کال د مۍ په ۵ مه نیټه له پاکستان څخه وغوښتل، چې هند ته د MFN حیثیت ورکړي خو پاکستان انکار وکړ او هند ته د MFN حیثیت ورکونه یې د کشمیر په مسئله پورې وتړله دا په داسې حال کې ده چې پاکستان د کشمیر په مسئله کې او همدارنګه د دواړو هیوادونو د سولې په خبرو اترو کې خنډونه رامنځ ته کوي. که چیرې پاکستان په خپل دریځ همداسې پاتې شي او هند ته د MFN حیثیت ورنه کړي نو هند به یواځې وکړای شي چې ۱۰۷۵ قلمه تجارتي اجناس، چې په Positive List کې یې ذکر شوی، تبادله کړي. هند له پاکستان نه غواړي چې دوی ته اجازه ورکړي چې د واګی له سرحدي لارې نه له افغانستان سره تجارت وکړي ولی پاکستان له هند نه غواړي چې له افغانستان سره خپل تجارت د کراچۍ بندر له لارې پرمخ بوځي کوم چې لرې او زیات مصرف پرې راځي. پاکستان هندي تولیداتو ته د پاکستان له لارې افغانستان ته له لیږلو سره مخالفت کوي اقتصاد پوهان په دې عقیده دي چې که چیرې هندي تولیدات د پاکستان له لارې افغانستان ته راوړل شي نو د هندي تولیداتو قیمت به په افغانستان کې ډیر ټیټ شي چې په دې کار سره به په افغانستان کې د هندي تولیداتو لپاره تقاضا زیاته شي چې دوی دا کار په خپل ضرر بولي. د پژواک خبري آژانس د راپور په اساس پاکستان کوشش کوي چې افغانستان د SAFTA په تجارتي تړون کې شامل نه شي ځکه چې که چیرې افغانستان په دې تړون کې شریک شي نو افغانستان به عین حیثیت ولري لکه د سارک نور غړي هیوادونه یې چې لري او په دې کار سره به افغانستان او د سارک غړو هیوادونو ترمنځ په تجارت کې د پاکستان له خاورې څخه د ترانزیت حق ولري.
منموهن سنګ هیله څرګنده کړه چې د جنوبي آسیا هیوادونه به یو بل ته ترانزیتي اسانتیاوې رامنځ ته کړي چې دا به یواځې دوی سره ونه نښلوي بلکې له دې کار سره به دوی له خلیج، مرکزي آسیا او جنوب ختیځې آسیا سره ونښلوي. همدارنګه منموهن سنګ د سارک د ۱۳ مې غونډې په پریکړې هم خوښي څرګنده کړه چې افغانستان یې په سارک کې د دایمي غړي په توګه ومانه او زیاته یې کړه چې افغانستان له جنوبي آسیا د هیوادونو سره اوږدې کلتوري او تاریخي اړیکې لري لکه څنګه چې د افغانستان موقعیت د منځنۍ آسیا، جنوبي آسیا، منځني ختیځ او لرې ختیځ ترمنځ پروت ده او د یو پل بڼه لري نو د تجارت د ودې لپاره ډیر مهم رول لوبولای شي.
د ترهګرۍ پر ضد مبارزه:
د سارک غړو هیوادونو په خپله درییمه کلنۍ غونډه کې چې په کټمنډو کې وه د سارک سیمه ییز کنوانسیون، د ترهګرۍ ځپلو لپاره، لاسلیک کړ چې د ۱۹۸۸ کال د اګست له ۲۲ تاریخ څخه راوروسته یې عملي بڼه غوره کړه. په دې کنوانسیون کې د ترهګرۍ پر ضد مبارزه باندې ټینګار کیږي د سارک غړو هیوادو د کورنیو چارو وزیران به هر کال په دې باره کې ناستې ولري چې له یو بل سره معلومات تبادله کړي او د ترهګرۍ په اړه له ټولو معلوماتو څخه ځان باخبره وساتي، ترڅو د دقیقو او مؤثقو معلوماتو په رڼا کې د ترهګرۍ د ځپلو لپاره یوه ستراتیژي ولري.
د سارک پراختیا:
سارک په خپله دیارلسمه غونډه کې- چې په ډاکه کې ترسره شوه- د یوې اعلامیې په صادرولو سره افغانستان د دایمی غړي په توګه ومانه، چې دې غونډې ته د پاکستان له خوا د چین د هیواد وړاندیز وکړ چې یا دې د څارونکي په توګه او یا دې د دایمي غړي په توګه په سارک کې شامل شي بیا هند د جاپان وړاندیز وکړ چې په سارک کې د څارونکي په توګه شامل شي چې په دې کې د هند هدف دا و، چې د چین په مقابل کې موازنه وساتي او ټینګار یې کا وه چې دغه هیواد ددې سازمان په پرمختیایي پروژو کې له دوی سره مالي مرسته کوي.
بل خوا د ایران د بهرنیو چارو وزیر کمال خرازی د سارک په سازمان کې د غړیتوب غوښتنه وکړه او زیاته یې کړه چې له دې سره به ایران د جنوبي آسیا هیوادونه د شرق او غرب له هیوادونو سره وتړي دا په داسی حال کې ده چې په ایران باندې د اتومي دوسیې له امله بندیزونه لګول کیږي او د ګوښه کیدو هڅی یې روانې دي. دې ته ورته امریکا او جنوبي کوریا هم د ۲۰۰۶ کال په اپریل کې په سارک کې د شاملیدو وړاندیز کړی و. اوس د نورو ۷ هیوادونو برسیره افغانستان هم د دایمي غړي په توګه شامل شو او چین، جاپان، امریکا او جنوبي کوریا د ناظرینو په توګه شامل شول.
د جنوبي آسیا له هیوادونو سره د چین د اقتصادي او ستراتیژیکي اړیکو پراخوالی ددې لامل شو چې چین د سارک SAARC سازمان په خپله دیارلسمه غونډه کې د څارونکي غړي په توګه ومني. هند کوشش کاوه چې په سارک کي د څارونکي په توګه د چین د غړیتوب مخنیوی وکړي خو هند په دې کار بریالی نه شو، ځکه چې د سارک نورو غړو هیوادونو یې ملاتړ ونه کړ یوازې بوتان چې له چین سره یې اړیکې خرابې دي د چین پر خلاف رایه ورکړه، بله خوا د هند په مقابل کې نیپال مخالفت کاوه چې که چېرې هند د چین له مخالفت څخه لاس وانه خلي نو نیپال به د افغانستان غړیتوب چې د هند له لوري په سارک کې یې د دایمي غړي په توګه وړاندیز شوی و ویټوکړي. همدارنګه د سارک نور غړي هیوادونه لکه پاکستان، بنګله دیش او سریلانکا هم د نیپال تر شا ودریدل او له هند نه یې وغوښتل چې نور د چین په وړاندې له مخالفت څخه لاس واخلي.
د سارک سازمان د جنوبي آسیا د هیوادونو ترمنځ د اقتصادي همکاریو په موخه جوړ شوی په دغه سازمان کې د افغانستان غړیتوب به په سیمه کې د پرمختګ لپاره نورې لارې هم هوارې کړي که مونږ د افغانستان جغرافیایي موقعیت ته ځیر شو دغه هیواد جنوبي آسیا له منځنۍ آسیا سره نښلوي چې په دې کار سره به جنوبي آسیا له منځنۍ آسیا څخه د طبیعي زیرمو لکه تیل او ګازو څخه استفاده کوي او په مقابل کې به منځنۍ آسیا هم د هغوی له صنعتي تولیداتو څخه مستفید شي، چې په دې لاره کې افغانستان د یوه ارتباطي پله حیثیت لري چې د SAFTA په عملي کولو سره به د سیمې د هیوادونو اړیکې لا پسې پیاوړې شي. زراعت یو له هغو ساحو څخه دی چې د سارک هیوادونه یې یو له بل سره همکاري کوي نو د افغانستان غړیتوب به په دې هیواد کې د کرهنې په برخه کې ښه والی راولي د اصلاح شويو تخمونو او عصري ماشینونو په برخه کې به مرسته وشي چې له دې کار سره به د کوکنارو په کرلو کې هم د پام وړ کمی راشي. لکه څرنګه چې افغانستان یو جنګ ځپلی هیواد دی د سارک د نورو هیوادونو په نسبت بیارغونې، د غربت کمښت، د کلیو پراختیا، د ترهګری له منځه وړل، ساینس او ټکنالوجۍ، بشري منابع، صحت، سوله، امنیت او پرمختیا په برخه کی ډیره اړتیا لري نو د افغانستان شمولیت به په سارک کې دې هیواد ته ښې لاس ته راوړنې ولري.